Gıda enflasyonu küresel ekonomilerin gündemindeki yerini korurken, tarımsal emtia fiyatlarının yüksek girdi maliyetleri, devam eden salgın ve daha belirsiz hale gelen iklim koşulları nedeniyle bu yıl yüksek seyretmesi öngörülüyor.
Kovid-19 salgınının neden olduğu ekonomik şokun ardından ülkelerin toparlanma süreci devam ediyor.
Salgın nedeniyle tedarik zincirinde yaşanan sıkıntılar ve ekonomik normalleşmeyle hızla artan tüketici talebi dünya genelinde fiyat artışlarını körüklüyor.
Yükselen enflasyon hemen her ülkenin sorunu haline gelirken, özellikle gıda ve enerji fiyatlarındaki artış enflasyonun itici güçleri olarak öne çıkıyor.
- Çok sayıda enflasyonist baskı tarımsal emtia fiyatlarını yukarı çekiyor
İklim değişikliğinden hızla artan küresel talebe kadar çok sayıda enflasyonist baskının geçen yıl tarımsal emtia fiyatlarını etkilediği belirtiliyor.
Ekonomideki diğer enflasyonist baskıların da tarımsal emtia fiyatlarındaki artışı körüklediği belirtilirken, bunlar arasında enerji fiyatlarındaki yükseliş, iş gücü kıtlığı, artan kiralar ile gübre, bitki koruma ürünleri ve makine gibi girdi fiyatlarındaki hızlı artış öne çıkıyor.
Rabobank'ın "Tarımsal Emtia Piyasaları Görünümü 2022" raporu, tarımsal emtia fiyatlarının geçen yıl yaklaşık yüzde 28 arttığını ortaya koyuyor.
- Küresel gıda fiyatları 10 yılın zirvesinde
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) verileri de küresel gıda fiyatlarının 2021'de yüzde 28,1 artışla 10 yılın zirvesine ulaştığını gösteriyor.
Gıda emtia sepetinin uluslararası fiyatlarındaki değişimleri izleyen Gıda Fiyat Endeksi'nin geçen yılki ortalamasının 125,7 puan seviyesinde gerçekleştiği kaydediliyor.
FAO uzmanları, yüksek girdi maliyetleri, devam eden salgın ve daha belirsiz hale gelen iklim koşulları nedeniyle bu yıl da daha istikrarlı piyasa koşullarına dönüş umutlarının zayıf olduğunu belirtiyor.
- En yüksek yıllık artış bitkisel yağ fiyatlarında
FAO Gıda Fiyat Endeksi'nde tüm alt kategorilerin 2021'de keskin artış göstermesi dikkati çekiyor.
Tahıl Fiyat Endeksi'nin geçen yılki ortalaması yıllık yüzde 27,2 artışla 131,2 ile 2012'den bu yana en yüksek seviyeye ulaşırken, Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi'nin aynı dönemde yüzde 65,8 artışla 164,8 seviyesine çıkarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştığı kaydediliyor.
Şeker Fiyat Endeksi'nin 2021 yılı ortalaması yüzde 29,8 artarak 109,3 seviyesine çıkarken, bunun 2016'dan bu yana kaydedilen en yüksek seviye olduğu belirtiliyor.
Et Fiyat Endeksi ise geçen yıl yıllık bazda yüzde 12,7'lik artışla 107,6 değerine yükselirken, Süt Ürünleri Fiyat Endeksi'ndeki yıllık artışın yüzde 16,9'u bulduğu ve 119 seviyesinde gerçekleştiği aktarılıyor.
- Üre fiyatlarındaki artış çiftçilerin gübre maliyetini artırıyor
Uzmanlar, yüksek nakliye maliyetleri, enerji ve gübre fiyatlarındaki artışın yanı sıra bir çok ülkedeki iş gücü sıkıntısı nedeniyle, 2022'de gıda fiyatlarının 5 veya 10 yıllık ortalamaya dönmesinin pek olası olmadığını düşünüyor.
ABD'nin Meksika Körfezi'ndeki kıyı eyaletlerinde üre fiyatlarında yıllık yüzde 272'lik artış dikkati çekerken, bu durum çiftçilerin gübre maliyetini artırıyor.
Bu yılın hasadını tamamlayarak gelecek yılın ekimi için planlama yapmaya başlayan çiftçiler, yükseliş eğilimindeki gübre fiyatları nedeniyle girdi maliyetlerinin arttığını ve potansiyel olarak gelecek yılın mahsulünün karlılığını da azalttığını belirtiyor.
- Tarımsal emtia fiyatlarında normalleşme olası görünmüyor
Uzmanlar, kuraklıktan sel baskınlarına kadar 2021'de görülen aşırı iklim olaylarının sıklığının gelecekteki olası fiyat artışlarına karşı korunmayı daha da zorlaştırdığına dikkati çekiyor.
Dünyanın hala büyük ölçüde belirsizliğe neden olan Kovid-19 salgınının ekonomik ve sosyal sonuçlarıyla mücadele ettiğine işaret eden uzmanlar, salgının 2022'de muhtemelen daha az bozulmaya neden olacağını ancak tarımsal emtia fiyatlarında herhangi bir normalleşmenin olası görünmediğini ve bu alandaki enflasyonun "geçici" olmadığını savunuyor.
Gıda enflasyonunun devam edebileceğini vurgulayan uzmanlar, içinde bulunulan durumun bir sarmal olduğunu, emtia fiyatları yükseldikçe daha fazla alıcının stok yapmak, kıtlık ve aksamaları önlemek ve normal operasyonlarını garanti altına almak istediğini belirtiyor.
Dünya Bankası'nın en son Ekim 2021'de yayımladığı Emtia Piyasaları Görünüm Raporu'nda ise 2021'deki güçlü artışların ardından tarım ürünlerinin fiyatlarının 2022'de gevşemesinin beklendiği kaydediliyor. Tarımsal ürünlere yönelik fiyat endeksinin 2021'de yüzde 22 artması beklenen raporda, bu yıl ise yüzde 1,4'lük sınırlı bir azalış beklendiği aktarılıyor.
- "Fiyatların yüksek kalması bekleniyor"
Rabobank Kıdemli Emtia Analisti Michael Magdovitz, gıda fiyatlarının 2020 yılının ortalarında yükselmeye başladığını söyledi.
Tedarikçileri Kovid-19 salgını nedeniyle hazırlıksız yakalayan güçlü talep nedeniyle fiyatların 2021'de yükselmeye devam ettiğini belirten Magdovitz, lojistik aksaklıklar, olumsuz hava koşulları, yüksek enerji ve girdi fiyatlarının üretim ve ticareti etkilediğini ifade etti.
Magdovitz, "Tarımsal emtia fiyatlarının, devam eden güçlü talep ve çok kademeli arz toparlanması nedeniyle genel olarak oldukça yüksek kalması bekleniyor." dedi.
Fiyatların çok yüksek olması nedeniyle üreticiler ve tüketicilerin piyasayı dengelemek için tepki verebileceğine işaret eden Magdovitz, önemli bir olumsuz hava veya jeopolitik olay olmadığı takdirde 2022'de daha büyük bir denge beklendiğini aktardı.
FAO verilerine göre, 2019-2021 yılları arası Gıda Fiyat Endeksi ve alt kategorilerine ilişkin endeks değerleri şöyle:kaynak:bloomberg
